عملکرد مغز انسان شامل مجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی مانند حافظه، استدلال، تمرکز، تصور، خلاقیت و شهود است. وقتی یکی از این توانایی‌ها را بهبود می‌بخشید، بقیه نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. از میان تمام این توانایی‌ها، قوه تمرکز احتمالا تاثیرگذارترین آن‌هاست. واقعا قوه تمرکز چیست که تا این حد در زندگی انسان موثر است؟تمرکز یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای موفقیت افراد است.
چند بار پیش آمده که هنگام مطالعه درسی متوجه شوید که چند دقیقه است به صفحه کتابتان خیره شده‌اید بدون اینکه چیزی از آن متوجه شوید؟ چند بار مجبور شده‌اید یک صفحه را از اول و چند باره بخوانید؟ حتما پیش آمده که در حین خواندن یک مطلب درسی، همزمان حرف‌هایی که باید موقع جروبحث چند ساعت پیش می‌زدید را در ذهنتان مرور کنید! خودتان می‌دانید در مورد چه چیزی صحبت می‌کنم؛ مبحث بسیار مهم تمرکز هنگام مطالعه.
چرا انقدر روی تمرکز هنگام مطالعه تاکید می‌کنیم؟ اصلا چه اتفاقی می‌افتد که در حین درس خواندن حواسمان پرت می‌شود؟ چه راه‌هایی برای کنترل افکار مزاحم و افزایش تمرکز در مطالعه وجود دارد؟ در ادامه مفصل در مورد این موضوع صحبت می‌کنیم.
اهمیت تمرکز هنگام مطالعه
بارها از داوطلبان شنیده‌ام که ساعت‌های زیادی را صرف خواندن درسی می‌کنند بدون اینکه پیشروی داشته باشند و از این درجا زدن‌ها بسیار شاکی هستند. مهم‌ترین علت این اتفاق عدم تمرکز است؛ در واقع ذهن ما ظرفیت محدودی دارد و وقتی با افکار مختلفی پر می‌شود یا درگیر چیزهای دیگری مثل صدای گفت‌وگو در اتاق بغلی می‌شود، ظرفیت چندانی برای یادگیری و پردازش مطالب درسی نخواهد داشت.
از مزیت‌های تمرکز هنگام مطالعه:
- اول: سرعت پیشروی بالا در مطالعه دروس
- دوم: افزایش کیفیت مطالعه و کاهش احتمال فراموشی در روزهای آینده
طبیعتا همه داوطلبان دوست دارند با تمرکز درس بخوانند اما چرا در زمان درس خواندن دائم حواسمان پرت می‌شود و تمرکز کافی نداریم؟
دلایل حواس پرتی هنگام درس خواندن
هر چقدر هم تلاش کنیم باز هم در زمان درس خواندن، تا حدی دچار حواس‌پرتی می‌شویم؛ بهترین راه‌حل این است که دلایل حواس‌پرتی هنگام مطالعه را بشناسیم و آن‌ها را تا حد امکان حذف کنیم:
- علاقه نداشتن: آیا هنگام تماشای سریال محبوبتان هم دچار حواس پرتی می‌شوید؟ من که فکر نمی‌کنم! وقتی درسی را با بی‌علاقگی و از روی اجبار می‌خوانید، فقط تعداد صفحات یا دقایق را می‌شمارید تا زودتر تمام شود.
- ذهن شلوغ: لطفا قبل از درس خواندن تکلیف سایر افکار داخل ذهنتان را مشخص کنید؛ چطوری؟ با نوشتن افکار و تخلیه ذهنی.
- انجام همزمان چند کار: شاید در فیلم‌ها دیده باشید که مادر خانواده همزمان با تلفن حرف می‌زند، غذا می‌پزد، با بچه‌ها سروکله می‌زند و… لطفا شما از این هنرها به خرج ندهید و موقع درس خواندن کار دیگری انجام ندهید!
- عوامل محیطی: سروصدای اطراف، گوشی موبایل، رسانه‌های دیگر مثل تلویزیون، محیط شلخته و بی‌نظم؛ همه این‌ها باعث می‌شوند خواه ناخواه حواستان پرت شود.
- عوامل درونی: خواب آلودگی، خستگی، گرسنگی، افت قند، بیماری، خلق پایین و بالا مثل ناراحتی و عصبانیت یا حتی هیجان زیاد، همگی دشمن تمرکز هنگام مطالعه هستند
ده راهکار افزایش تمرکز هنگام مطالعه
✅ فراهم کردن فضای مناسب
به عنوان قدم اول باید بهترین مکان مطالعه را پیدا کنید؛ ترجیحا به یک اتاق خلوت و نسبتا ساکت و خالی از عوامل حواس‌پرتی نیاز داریم. همچنین محیط مطالعه باید نور کافی، دمای متعادل و تهویه مناسب داشته باشد.
✅ زمان‌بندی و مدیریت زمان
هیچ وقت برای مطالعه درسی به خودتان بی‌نهایت زمان ندهید؛ یعنی همیشه قبل از شروع مطالعه، یک زمان نسبی تعیین کنید. وقتی هیچ حد مشخصی ندارید، مغزتان می‌تواند تا بی‌نهایت پروسه مطالعه را به تاخیر اندازد.
✅ برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری
منظور از هدف‌گذاری این است که قبل از شروع مطالعه مشخص کنید می‌خواهید چه درسی، کدام مباحث و چند صفحه را در چه مدت زمانی بخوانید؛ مثلا می‌خواهم فلان گفتار زیست را در یک ساعت بخوانم.
✅ مدیریت استفاده از وسائل الکترونیکی
وسائل الکترونیکی هم یکی از لوازم مورد نیاز داوطلبان هستند و هم می‌توانند به بزرگترین دشمنان تمرکز در زمان مطالعه تبدیل شوند! برای استفاده‌های غیر درسی از موبایلتان زمان‌های خاصی را مشخص کنید، اگر از موبایلتان استفاده درسی می‌کنید آن را روی حالت پرواز قرار داده و اعلان‌های شبکه‌های مجازی را غیرفعال کنید و اگر کلا کاری با گوشی‌تان ندارید آن را در جایی خارج از دسترستان قرار دهید.
✅ تند خوانی
تندخوانی یکی از مهارت هایی است که به شما کمک می کند که همزمان با افزایش تمرکز در مطالعه، در مدت زمان کوتاهی مطالب درسی بیشتری را بخوانید. در مورد تکنیک‌های تند خوانی در مقاله دیگری مفصلا توضیح داده‌ایم که توصیه می کنیم آن را بخوانید. یادتان باشد که تندخوانی یک مهارت است و نیاز به تمرین و تکرار دارد.
✅ سبک زندگی سالم برای افزایش تمرکز در زمان مطالعه:
همه ما می‌دانیم که خواب شبانه کافی کمک می‌کند که روز بعد با کیفیت و تمرکز بالایی درس بخوانید؛ اما شاید اکثر داوطلبان از تاثیر تغذیه سالم و فعالیت و تحرک بدنی روی افزایش تمرکز هنگام مطالعه غافل باشند. روزی چند دقیقه پیاده‌روی و انجام چند حرکت کششی ساده سطح هورمون سروتونین را بالا می‌برد و تغذیه مناسب و سبک، در عین رساندن سوخت کافی به مغز از ایجاد حالت خواب‌آلودگی و کسالت جلوگیری می‌کند.
✅ تنوع در مطالعه دروس
به جای 6 ساعت مطالعه یک درس در هر روز، آن 6 ساعت را به سه بازه دو ساعته تقسیم کنید و در هر بازه یک درس متفاوت بخوانید. این کار موجب جلوگیری از خستگی، تحریک ذهنی، جلوگیری از ایجاد یکنواختی در مطالعه و افزایش قدرت یادگیری می شود و در نتیجه تمرکز شما در حین درس خواندن بیشتر می شود.استراحت کافی
بی‌وقفه درس خواندن هم یکی از دشمنان تمرکز است؛ به ازای هر یک یا یک و نیم ساعت مطالعه، یک ربع یا بیست دقیقه استراحت کنید. بعد از استراحت مجددا شروع به درس خواندن کنید.
✅ روش مطالعه صحیح
برای افزایش تمرکز، از روش مطالعه صحیح استفاده کنید مثلا از مطالب سوال طرح کنید یا نکات مهم را به صورت نمودار یا جدول بنویسید. این کار باعث می شود با تمرکز بیشتری مطالعه کنید و مطالب و مفاهیم را عمیق تر درک کنید.
✅ مطالعه گروهی
گاهی داشتن یک شریک تحصیلی باعث می‌شود، تمرکز بیشتری داشته باشید و باکیفیت‌تر درس بخوانید؛ البته یادتان باشد که این روش برای همه افراد جواب نمی‌دهد.
✅ استراحت کافی
داشتن خواب منظم و استراحت کافی یکی از فاکتور های مهم افزایش تمرکز می باشد